Ubezwłasnowolnienie

Coraz częściej zastanawiam się, dlaczego we wszelkich sporach dotyczących tzw. polityki prorodzinnej i w dyskursie politycznym, czy szerzej: publicznym, w ogóle niemal nie pojawiają się argumenty egzystencjalne.

Co rozumiem pod tym pojęciem? Otóż uznajmy, że są to argumenty bazujące na indywidualnych przemyśleniach i doświadczeniach poszczególnych jednostek ludzkich; argumenty, które każdy z nas wytacza w sporach i debatach z przyjaciółmi i które w takich okolicznościach wszyscy uczestnicy dyskursu przyjmują do wiadomości i szanują, chociaż przecież niekoniecznie się ze sobą nawzajem zgadzają.

            W dyskursie publicznym królują ideologie, dane statystyczne i ogólniki. Rozumiem oczywiście, że społeczeństwo jest czymś więcej niż zbiorem indywiduów; że w niektórych sytuacjach trzeba wyjść poza ciasny horyzont myślenia wyłącznie kategoriami ja, moje, o mnie, dla mnie na rzecz my, nasze, o nas, dla nas. Nie mogę jednak pojąć, dlaczego ta zmiana horyzontu miałaby obowiązywać głównie, jeśli nie: jedynie, w strefach intymnych. Nie po to zerwaliśmy wielki łańcuch bytu; nie po to przeszliśmy przez modernizm, postmodernizm i inne – izmy, żeby wrócić do punktu wyjścia. Z jednej strony, w sposób zupełnie wynaturzony realizujemy humanistyczny postulat o tym, że nic, co ludzkie nie jest nam obce i potrafimy być wobec siebie naprawdę okrutni, niedelikatni, niewyrozumiali…, z drugiej rościmy sobie prawo do narzucania innym naszego światopoglądu i stylu życia.

            Nie umiemy się różnić. Kiedyś w przestrzeni publicznej wciąż słyszało się hasło „musimy pięknie się różnić” – dziś usiłujemy nie różnić się od siebie wcale. I jakby tego było mało, jakby samo wtłoczenie innych w nasz wzorzec życia i pożycia, nie wystarczało, usiłujemy tym wtłoczonym innym, odebrać prawo do dysponowania własnym życiem.

            Nieodmiennie irytują mnie więc wszelkie argumenty na rzecz „zwiększenia dzietności”. Jakimi ścieżkami chadza myśl decydentów, którym wydaje się że wystarczy osobom w wieku rozpłodowym (celowo nie piszę „rozrodczym”, bo coraz częściej mam wrażenie, że ten nacisk na przymnażanie obywateli przypomina właśnie rozród kontrolowany) rzucić ochłap becikowego; w ramach kolejnej kampanii wyborczej pokłamać nieco na temat świetlanej przyszłości ich ewentualnych pociech w darmowych żłobkach i przedszkolach, które do czasu rozwiązania na pewno zakwitną w najbliższej okolicy; że wystarczy postraszyć głodową emeryturą  i pokazać w paśmie najwyższej oglądalności jakąś dyżurną rodzinę wielodzietną, która szczęście i spełnienie czerpie z faktu bycia liczną właśnie. Od czasu do czasu socjologowie i antropologowie podnoszą jakieś argumenty rzeczowe: że zmieniła się bezpowrotnie struktura rynku pracy, że niektóre kobiety mają doskonałe wykształcenie, ambicje oraz cele, plany i marzenia inne niż macierzyństwo; że zmieniły się warunki życia, nasze horyzonty; że kulturowo jesteśmy w innym miejscu niż sto, pięćdziesiąt, dziesięć lat temu. I te niektóre kobiety o macierzyństwie nie myślą w ogóle, nie pomyślą nigdy i kropka. I nie znęci ich żadna kampania na rzecz.

Argumenty egzystencjalne nie pojawiają się wcale. A bywają różne, niektóre banalne, inne naprawdę ciężkiego kalibru i każdy wiąże się z indywidualną decyzją argumentatora: ale czy w dyskursie publicznym jest miejsce na indywidualne decyzje? Lepiej przecież ryknąć z mównicy, że wystarczy urlop wydłużyć, chodnik poszerzyć, a przedszkole pobudować, żeby zmobilizować legiony kobiet do zajścia.

Bo nikomu nie przychodzi do głowy, że cała polityka, jak zwał, tak zwał, prorodzinna często nijak ma się do jednostkowych decyzji. Bo są pary, które z rozmaitych względów na rzęsach staną, by mieć pierwsze dziecko, drugie dziecko, dużo dzieci – bo tak chcą, tak zdecydowały i takie, które na tych samych rzęsach stawać będą, żeby ich nie mieć – bo nie chcą. Dla jednych w ogóle w grę nie wchodzi żadne decydowanie – daje im Bóg dzieci, daje i na dzieci. Dla drugich wszystko jest kwestią ustaleń, koordynacji planów, priorytetów. Są jeszcze trzeci, którzy chcieliby dzieci mieć, a nie mogą, ale… - tu wkracza zwykle dyskurs ideologiczny.

Czasem zastanawiam się jakby to było zabawnie, gdyby każda para wchodząc do łóżka lub wykonując te dziwne ruchy w swoim ulubionym miejscu, szeptała sobie do uszka w strategicznych momentach: pamiętaj, kochanie, jeszcze chwila i przybędzie nam ktoś, kto zarobi na naszą emeryturę; jeszcze moment i przyłożymy rękę (sic!) do zastępowalności pokoleń. Że dziecko to nie tylko logistyka dnia codziennego i ewentualne profity emerytalne? Że to inwestycja emocjonalna, że nie każdy i nie każda są w stanie unieść jej skutki i potem mamy niekończącą się telenowelę o „mamach Madź”? O tym lepiej nie mówić. Tabu, szara strefa, mglista dolina, zakazane rewiry. Nie wywołujemy wilka z lasu.

            Tak jak obywatel powinien spełnić swój obywatelski obowiązek i rozmnożyć się ku chwale ojczyzny, tak potem powinien szybciutko wpuścić swoje potomstwo w tryby społecznej machiny: żłobek i przedszkole wciąż jeszcze niewybudowane, ale urlop macierzyński (przepraszam: rodzicielski) wydłużono już do 18 lat, więc nie ma obaw – zanim pociecha osiągnie pełnoletniość, matka na dobre wypadnie z rynku pracy i nie będzie już zawracała głowy pracodawcom, że może jakieś elastyczne godziny pracy, niepełny etat, czy inne fanaberie. Za przymusowe „siedzenie w domu” oczywiście nie dostanie ani grosza, bo kto to widział, żeby opiekę nad ukochanymi członkami rodziny w ogóle nazywać pracą – to sama przyjemność! – i jeszcze domagać się za to gratyfikacji finansowej. Nie odłoży więc składek emerytalnych, ale przecież dziecię wkracza już na rynek pracy; dziecię albo dzieci – wszak kobieta miała wystarczająco dużo czasu na rodzenie dzieci, żeby teraz nie martwić się kto zarobi na jej emeryturę. Tylko że z pracą krucho, dziecię/dzieci kwitną na umowach śmieciowych i gdyby nie zapobiegliwa matka, pewnie z głodu popadałyby jak muchy, bo pensja jakaś taka marna.

Kto nie godzi się na taki scenariusz godzien jest najwyższego potępienia. Ustawodawca zadba już o to, żeby społeczną nieużyteczność napiętnować a nieużytecznym życie tak obrzydzić, że wyemigrują gdzie pieprz rośnie; żeby przejawy niesubordynacji spenalizować, albo przynajmniej wydać na żer społecznego (a jakże) ostracyzmu, który gorszy być potrafi, niż widmo najcięższych kazamatów i kuli u nogi.

Jakie decyzje? Że jak…? Egzystencjalne? Że sam(a) decydujesz, co dla ciebie dobre? Że masz prawo wyboru? Że ze ślubem, albo bez? Że z dziećmi albo nie? Że do szkoły sześciolatki albo siedmiolatki? Że jakieś dyskusje z lekarzami, nauczycielami, farmaceutami… - a co ty lekarzem nauczycielem, farmaceutą jesteś? Tylko na piłce nożnej znają się wszyscy.

Czy już tylko ja mruczę pod nosem: żyj i daj żyć innym?

Czy już nikt nie pamięta słów Bolesława Prusa: pozwólmy ludziom być szczęśliwymi według ich własnego uznania?

Że masz prawo? Każdy tak sobie może powiedzieć…

tekst ukazał się onegdaj na www.gupadesantowa.pl